Geribildirimin Değeri

Uzun zamandır makinelerle insanları karşılaştırmaya çalışıyorum. Matrix filmindeki ana temadan tutun, üniversitede aldığım teorik derslere, profesyonel iş yaşamımda edindiğim deneyimlere kadar çeşitli dönemlerde bunu düşündüm ve varsayımlar yaptım. Özellikle bilgisayarlar ile ilgili olarak vardığım nokta şu: Eğer bilgisayar çıktısı beklediğiniz gibi değilse mutlaka giriş verilerinizde hata var demektir. Çünkü bilgisayarlar hata yapamayacak kadar basit bir mantığa dayanır. Peki ya insanlar beklediğiniz gibi bir çıktı üretmiyor, beklediğiniz tepkiyi vermiyorsa? 

Kontrol teorisinde makineler için öğrendiğimiz ilk şey, bir otomasyon sisteminin doğru çalışabilmesi için negatif geribildirim verilmesi gerektiği idi. Eğer pozitif geribildirim verirseniz sistemi karasız hale getirir ve büyük felaketlere yol açabilirsiniz. Bunu aynen insanlar için uygulayabileceğimi düşünmüştüm. Bir insanın yalnızca eksiklerini kendisine bildirerek düzeltebileceğimi düşünüyordum. Fakat düşünemediğim bir şey vardı: insan psikolojisi. Bir süredir okuduğum kitaplarda, insanlara geribildirim yaparken, olumlu ve olumsuz her şeyi olduğu gibi söyleyerek düzeltmesini beklemek gerektiği anlatılıyor.

Harry Nyquist 1889 yılında İsveç’te dünyaya geldi. 1907 yılında ailesinin Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etmesi ile eğitimini orada tamamladı. 1917 yılında Yale Üniversitesi’nde doktorasını tamamlayarak önce AT&T şirketinde, daha sonra da Bell Laboratuvarları’nda çalışmaya başladı. Kontrol teorisi üzerinde yaptığı çalışmalar ile ünlendi ve bir otomasyon sisteminin kararlılığını gösteren Nyquist Eğrisi’ni geliştirdi. Bugün neredeyse tüm otomasyon sistemlerinin geliştirilmesinde Harry Nyquist’in payı vardır. Uçakların otomatik pilot ile güvenli uçuşundan, roketlerin doğru yörüngeye oturmasına, enerji santrallerindeki türbin hareketi kontrolünden, otomatik açılan kapılara kadar her yerde otomatik kontrol sistemleri bize hizmet eder. Geribildirimler de bu sistemlerin karar vermesi için anahtar görevi görür.

Sistemler doğru geri bildirim almadan hiçbir işe yaramaz. Durum böyle iken, insanların yaptığı işler için hiçbir yorum yapmadan iyiye gitmesini beklemek de mümkün olamaz. Yazının başında da belirtmiştim, bir sisteme pozitif geribildirim vermek işleyişi olumsuz etkiler ve sistemin kararsız hale gelmesine neden olur. İnsanlarla benzerlik kurduğumda aklıma ilk olarak politikacılar geliyor. Etrafındaki herkesten pozitif geribildirim alan liderlerin kontrol dışına çıkmaları belki de bu yüzdendir.